RASA SIMENTAL W CZECHACH

Josef Kučera

Historia hodowli bydła w Czechach Hodowla bydła w Republice Czeskiej (dawnej Czechosłowacji) ma długą tradycję. Pierwsze związki hodowców powstały za czasów monarchii austrowęgierskiej. Aktywne i obiektywne prace hodowlane rozpoczęto w roku 1905, gdy na terytorium obecnej Republiki Czeskiej założono pierwszy związek oceniający wartość użytkową zwierząt. Przymusowa kolektywizacja i nacjonalizacja po roku 1948 oznaczała upaństwowienie całej branSy hodowlanej jako Państwowego Przedsiębiorstwa Hodowlanego (SBE), które przetrwało z pewnymi zmianami aż do roku 1989. Zmiany społeczne i polityczne po upadku śelaznej Kurtyny w 1989 roku doprowadziły również do wielu zmian w przemyśle hodowli zwierząt. Dawne Państwowe Przedsiębiorstwo Hodowlane uległo przekształceniu i usługi świadczone przez SBE zostały przejęte przez wiele nowych organizacji. W tym okresie założono 13 nowych podmiotów, głównie jako spółki akcyjne lub spółki z o.o. Jednocześnie doszło do prywatyzacji firmy prowadzącej kontrolę użytkowości, która została przejęta przez stacje unasienniania. Istnieje tylko jedna spółdzielcza stacja unasienniania założona w roku 2000.

Organizacją patronacką hodowców zwierząt w Republice Czeskiej jest Czeska Korporacja Hodowców Morawskich (CMBC), w której Czeski Związek Hodowców Bydła Rasy Simental ma 23,4% udziału. Obecnie CMBC jest ważną organizacją oferującą usługi, takie jak centralna obróbka danych dotyczących kontroli mleczności i reprodukcji, genetyczna ocena populacji bydła mlecznego, analiza mleka dla potrzeb kontroli użytkowości mlecznej (100% próbek) i analiza mleka dla potrzeb zakładów mleczarskich (około 70% próbek), laboratorium immunogenetyczne (różne teżty DNA), odpowiedzialność za centralny rejestr bydła zgodnie z decyzją UE 1760/2000 oraz techniczny nadzór nad księgami stadnymi ras bydła mlecznego. CMBC jest członkiem organizacji ICAR i Interbull.

Rozwój populacji bydła po roku 1989 - zmiany strukturalne

Przemysł hodowli bydła w Republice Czeskiej podlegał w ciągu ostatnich 15 lat wielu zmianom strukturalnym. Spadek całkowitej populacji bydła w Republice Czeskiej spowodował również zmiany w liczbie i strukturze gospodarstw. Obecnie około 82,5% wszystkich krów mlecznych utrzymywanych jest w oborach o obsadzie co najmniej 100 zwierząt, natomiast jedynie 3,3% wszystkich krów mlecznych utrzymywanych jest w oborach o obsadzie poniżej 50 sztuk. Występują duże różnice w obsadzie bydła pomiędzy różnymi regionami Republiki Czeskiej. Większość populacji bydła zlokalizowana jest w regionach Wysoczyzny (środkowa część Republiki Czeskiej) oraz w regionie południowo-, zachodnio- i wschodnioczeskim, gdzie hodowanych jest prawie 60% populacji. Rasa Simental dominuje w regionie Wysoczyzny i południowo-czeskim.

Czeska rasa Simental - historia, rozwój i przyszłość

W pierwszej połowie XIX wieku na terenie obecnej Republiki Czeskiej hodowano dużą liczbę ras i rodów bydła. Pierwotną rasą bydła występującą na terytorium Czech było krótkorogie bydło czerwone znane jako "Cervinky" (czeskie bydło czerwone). Zwierzęta te hodowano w posiadłościach ziemskich i kościelnych. Bydło rasy Cervinky ulepszano poprzez krzyżowanie ze zwierzętami importowanymi, pochodzącymi głównie z terenów monarchii austro-węgierskiej. W drugiej połowie XIX wieku oprócz rasy Cervinky utrzymywano wiele innych ras i rodów, takich jak Pinzgauer, Berner, Freiburger, Montafone i inne. Od drugiej połowy XIX wieku zaczęto importować ze Szwajcarii coraz większe ilości bydła simentalskiego. W latach 20. XX wieku priorytetem stało się ujednolicenie krajowej populacji bydła. Na mocy prawa hodowlanego z 1924 roku tylko buhaje simentalskie mogły być używane do rozpłodu.

W latach powojennych, po 1945 roku, hodowla bydła rasy Simental prowadzona była w trzech kierunkach. Ponad 1/3 zwierząt wykorzystywana była jako siła pociągowa, ponieważ zwierzęta te nie były w stanie sprostać wymogom dotyczącym produkcji mleka. Populację tę doskonalono najpierw przy użyciu rasy Ayrshire, a później rasy holsztyńskiej czerwonej w celu zachowania dwukierunkowej (mięsno-mlecznej) użytkowości. Udział udoskonalonych zwierząt wynosił od 25% do 37%, jednak przeprowadzone krzyżowanie nie było w pełni udane. Do dzisiejszego dnia w niektórych stadach widać wpływ ras mlecznych na populację o dwustronnej użytkowości. Najnowszy kierunek hodowli czeskiego bydła Simental polega na zachowaniu dwustronnej użytkowości w ścisłym związku z europejskimi populacjami bydła mięsno-mlecznego. Księga stadna czeskiej rasy Simental rejestruje około 160 000 krów, a co roku teżtowanych jest około 90?100 buhajów z całej populacji. Udział tej rasy w populacji krów mlecznych wynosi 47?48%, natomiast udział w systemach produkcji mięsnej dochodzi do 60%. Według najnowszych danych, w Republice Czeskiej zarejestrowanych jest około 430 000 krów mlecznych i 140 000 krów mięsnych. Całkowita populacja bydła wynosi 1,2 mln sztuk.

Program hodowlany rasy Simental

Obecny program selekcyjny opiera się na zastosowaniu w populacji indeksu łącznej wartości hodowlanej (TMI).

Poniższy wykres przedstawia TMI dla rasy Simental w Republice Czeskiej. W Czechach, wartość hodowlana dla cechy długowieczność nie jest jeszcze określana. Z tego powodu zastosowano indeksy budowy ciała dla cech nóg, racic i wymion oraz dla liczby komórek somatycznych jako "wskaźnika" długowieczności. Cechy hodowlane dla użytkowości mięsnej są szacowane w ramach wspólnej oceny genetycznej wraz z Austrią, Niemcami i Węgrami. Cele hodowlane populacji rasy Simental w Republice Czeskiej dostępne są pod adresem www.cestr.cz.

Użytkowość mięsna jest ważnym elementem rasy o podwójnej użytkowości, na który szczególny nacisk kładziono w ciągu ostatnich lat. Wszystkie buhaje rasy Simental, selekcjonowane do sztucznej inseminacji, muszą przejść teżt użytkowości własnej w standaryzowanych warunkach stacyjnych. Informacje o dziennych przyrostach zbierane są w okresie od 120 do 365 dni życia buhaja, a na końcu teżtu własnej użytkowości zwierzęta klasyfikowane są według typu przez pracowników zrzeszenia. Do sztucznego unasienniania selekcjonowane są wyłącznie buhaje o doskonałych dziennych przyrostach masy ciała, prawidłowym typie i typowych dla rasy cechach.

Drugi poziom kontroli użytkowości mięsnej opiera się na teżtach potomstwa. Obecnie istnieją dwa ważne źródła informacji o użytkowości potomstwa: stacje teżtujące potomstwo i informacje terenowe (dane z ubojni). Do sztucznego unasienniania w stacjach zazwyczaj selekcjonowanych jest 12-15 sztuk potomstwa (samców) na jednego buhaja. Ubojnie dostarczają do oceny genetycznej średnio 40 buhajów. Prace nad istotnym ulepszeniem oceny genetycznej cech mięsnych są obecnie na ukończeniu.

Ocena typu zwierząt czeskiej rasy Simental realizowana jest zgodnie z ujednoliconym modelem klasyfikacji europejskiego bydła tej rasy - "System 97" (www.evf-esf.info). W oparciu o ten system 19 cech opisywanych jest u krów będących w pierwszej laktacji. Rocznie około 14 000 krów opisywanych jest według tego systemu.

Całkowita ocena budowy opiera się na czterech częściach ciała: kaliber, umięśnienie, nogi i racice, wymiona:

  • - Kaliber - wysokość w krzyżu (30%), głębokość zadu (30%), długość miednicy (20%), szerokość miednicy (20%),
  • - Umięśnienie - widok z boku i z tyłu,
  • - Nogi i racice - kościstość nóg (widok z boku 30%), pęciny (30%), rozwój goleni (20%), staw pęcinowy ? (piętka rogowa 20%),
  • - Wymiona - długość wymion (30%), głębokość wymion (30%), wysokość tylnego wymienia (30%), więzadło wymienia (10%).

Na całkowitą punktację budowy składają się: kaliber 35 %, umięśnienie 25 %, nogi i racice 10 %, wymiona 30 %.

Za całkowitą ocenę różnych części ciała przyznawanych jest od 50 punktów (ocena słaba) do 100 punktów (ocena doskonała).

Wyniki użytkowości mlecznej krów czeskiej rasy Simental

Użytkowość mleczna krów czeskiej rasy Simental wzrosła istotnie w ciągu ostatniego roku. Wyniki uzyskane w roku 2007 są w pełni porównywalne z wynikami najlepszych hodowców europejskich. Przy średniej rocznej produkcji 6328 kg mleka na krowę, przekraczamy nawet średnią dla 27 krajów UE.

Podsumowanie Hodowla bydła, w szczególności bydła rasy Simental ma w Czechach długą tradycję. Oprócz wysokiego poziomu wiedzy czeskich hodowców, jedną z dużych zalet jest koncentracja zwierząt. Wymagania hodowców dotyczące zwierząt przyszłości są jasno określone: zdrowie, żywotność i bezproblemowość krów o długim okresie użytkowania i wystarczającej liczbie potomstwa (zarówno samców, jak i samic) przeznaczonego do selekcji.

Głównym celem zrzeszeń hodowców czeskiego bydła Simental jest organizacja programu hodowlanego w sposób spełniający wymogi hodowców, co zapewni zysk członkom.

 


Buhaj: HG 208-Brilliant, CHD Impuls


Krowa: 141472509, ZOD Opatovec

 

Polski Związek Hodowców Bydła Simentalskiego z/s w Odrzechowej
Adres: Odrzechowa 1, 38-530 Zarszyn
tel. (013)-467-11-72, fax (013)-435-91-20, e-mail:simentale@simentale.pl